Probiyotikler, büyük miktarlarda tüketildiğinde sağlığa faydaları olan canlı bakteri ve mayalardır.
Yoğurt, kefir ve turşu gibi fermente gıdalarla doğal yollarla veya takviye olarak probiyotik alınabilir.
Daha düşük enfeksiyon riski, gelişmiş sindirim ve hatta bazı kronik hastalıklar için daha az risk dahil olmak üzere, probiyotik takviyelerin ve yiyeceklerin sağlık yararları bilimsel çalışmalarla ispatlanmıştır.
Probiyotik almanın sağlığa pek çok faydası olsa da, bazı kişilerde yan etkileri ve hatta zararları olabilir. Özellikle ciddi hastalıkları olan veya bağışıklık sistemi zayıflamış bazı kişiler ciddi yan etkiler yaşayabilirler.
Probiyotiklerin Yan Etkileri ve Zararları
Bu yazımız, probiyotiklerin en yaygın yan etkilerini ve potansiyel zararlarını ele almaktadır.
1. Sindirim Sağlığına Zarar Verebilir
Çoğu insan yan etkiler yaşamazken, bakteri bazlı probiyotik takviyelere en sık bildirilen tepki, gaz ve şişkinlikte geçici bir artıştır.
Maya bazlı probiyotik kullananlar kabızlık ve sindirim sisteminde artan susuzluk yaşayabilir.
Bazı kişilerin neden bu yan etkileri yaşadıkları tam olarak bilinmemektedir, ancak genellikle birkaç haftalık sürekli kullanımdan sonra azalır.
Yan etki olasılığını azaltmak için düşük doz probiyotiklerle başlayın ve birkaç hafta içinde yavaşça tam doza yükseltin. Bu, vücudunuzun onlara uyum sağlamasına yardımcı olabilir.
Gaz, şişkinlik veya diğer zararlı etkiler birkaç haftadan daha uzun süre devam ederse, probiyotik almayı bırakın ve bir tıp uzmanına danışın.
2. Probiyotik Gıdalardaki Aminler Baş Ağrısını Tetikleyebilir
Yoğurt, kefir ve turşu gibi probiyotik açısından zengin bazı yiyecekler biyojenik aminler içerir.
Biyojenik aminler, protein içeren gıdalar bayatladığında veya bakteriler tarafından fermente edildiğinde oluşan maddelerdir.
Probiyotik açısından zengin yiyeceklerde bulunan en yaygın aminler histamin, tiramin, triptamin ve feniletilamindir.
Aminler merkezi sinir sistemini uyarabilir, kan akışını artırabilir veya azaltabilir ve duyarlı kişilerde baş ağrılarını tetikleyerek sağlık üzerinde zararlı etkilere neden olabilir.
Probiyotik açısından zengin besinler semptomları tetikliyorsa, probiyotik takviyesi kullanmak bu kişiler için daha iyi bir seçim olabilir.
3. Bazı Probiyotik Türleri Histamin Düzeylerini Artırabilir
Probiyotik takviyelerde kullanılan bazı bakteri türleri, insanların sindirim sistemi içinde histamin üretebilir.
Histamin, normalde bir tehdit algıladığında bağışıklık sistemi tarafından üretilen bir moleküldür.
Histamin seviyeleri yükseldiğinde, etkilenen bölgeye daha fazla kan getirmek için kan damarları genişler. Damarlar ayrıca daha geçirgen hale gelir, böylece bağışıklık hücreleri herhangi bir patojenle savaşmak için ilgili dokuya kolayca girebilir.
Bu süreç, etkilenen bölgede kızarıklık ve şişlik yaratır ve ayrıca kaşıntı, sulanma, burun akıntısı veya nefes darlığı gibi alerji belirtilerini tetikleyebilir.
Normalde, sindirim sisteminde üretilen histamin, diamin oksidaz (DAO) adı verilen bir enzim tarafından doğal olarak bozulur. Bu enzim, histamin seviyelerinin zararlı olacak şekilde neden yükselmesini engeller.
Bununla birlikte, histamin intoleransı olan bazı kişiler, yeterli DAO üretmedikleri için vücutlarındaki histamini düzgün bir şekilde parçalamakta güçlük çekerler.
Fazla histamin daha sonra bağırsak astarı yoluyla kan dolaşımına emilerek sağlığa zararları olacak şekilde alerjik reaksiyona neden olur.
Histamin intoleransı olan kişiler aşırı histamin içeren gıdalardan kaçınmalıdır.
Bazı histamin üreten probiyotik suşlar arasında Lactobacillus buchneri, Lactobacillus helveticus, Lactobacillus hilgardii ve Streptococcus thermophilus bulunur.
4. Probiyotik Takviye İçeriğindeki Bazı Bileşenlerin Zararları Olabilir
Çeşitli gıdalara alerjisi ya da intoleransı olan kişiler probiyotik takviyelerinin etiketleri dikkatle okumalıdır.
Örneğin, bazı takviyeler, süt ürünleri, yumurta veya soya gibi alerjenler içerir. Alerjik reaksiyonu tetikleyebileceklerinden, alerjisi olan kişiler bu maddelerden uzak durmalıdır.
Benzer şekilde maya bazlı probiyotikler, maya alerjisi olanlar tarafından alınmamalıdır. Bunun yerine bakteri bazlı bir probiyotik kullanılmalıdır.
Süt şekeri veya laktoz da birçok probiyotik takviyede kullanılır.
Laktoz intoleransı olan az sayıda kişi, laktoz içeren probiyotikleri tüketirken rahatsız edici gaz ve şişkinlik yaşayabileceğinden, laktozsuz ürünleri tercih etmek isteyebilirler.
Bazı takviyeler prebiyotik içerir. Bunlar insanların sindiremediği, ancak bakterilerin besin olarak tüketebileceği bitki lifleridir. En yaygın türler laktuloz, inülin ve çeşitli oligosakkaritlerdir.
Bir takviye hem probiyotik mikroorganizmalar hem de prebiyotik lifler içerdiğinde, buna sinbiyotik denir.
Bazı insanlar sinbiyotikleri tüketirken gaz ve şişkinlik yaşarlar. Bu yan etkileri yaşayanlar, prebiyotik içermeyen bir takviye kullanmayı tercih edebilir.
5. Probiyotik Kullanımı Bazı Kişilerde Enfeksiyon Riskini Arttırabilir
Probiyotikler, nüfusun büyük çoğunluğu için güvenlidir, ancak herkes için uygun olmayabilir.
Nadir durumlarda, probiyotiklerde bulunan bakteri veya mayalar kan dolaşımına girebilir ve duyarlı kişilerde enfeksiyonlara neden olabilir.
Probiyotiklerden enfeksiyon riski en yüksek olanlar, bağışıklık sistemi baskılanmış, uzun süre hastanede yatmış veya yakın zamanda ameliyat geçirmiş kişilerdir.
Bununla birlikte, bir enfeksiyon geliştirme riski çok düşüktür ve genel popülasyon üzerinde yapılan klinik çalışmalarda ciddi enfeksiyonlar bildirilmemiştir.
Lactobacilli bakterisi içeren probiyotik alan bir milyon kişiden yalnızca birinin enfeksiyon geliştireceği tahmin edilmektedir . Maya bazlı probiyotikler için risk daha da azdır ve 5,6 milyon kullanıcıdan yalnızca biri enfekte olur.
Enfeksiyonlar ortaya çıktığında, antibiyotiklere veya antifungaller ile tedavi uygulanabilir. Bununla birlikte, nadir durumlarda enfeksiyona bağlı ölümler yaşanabilir.
Ayrıca akut pankreatiti olan kişilerin, ölüm riskini artırabileceğinden, probiyotik almaması gerektiğini gösteren çalışmalar bulunmaktadır.
Sonuç ve Değerlendirme
Probiyotikler, büyük miktarlarda tüketildiğinde sağlık faydaları olan canlı mikroorganizmalardır. Takviye olarak alınabilirler, ancak fermente gıdalarda da doğal olarak bulunurlar.
Probiyotikler nüfusun çoğunluğu için güvenlidir, ancak yan etkiler ortaya çıkabilir. En sık görülen yan etkiler geçici olarak yaşanan gaz, şişkinlik, kabızlık ve susuzluktur.
Bazı insanlar, probiyotik takviyelerde kullanılan bileşenlere veya probiyotik gıdalardaki doğal olarak oluşan aminlere de kötü tepki verebilir. Böyle bir durumda probiyotik kullanımı bırakılmalıdır.
Nadir durumlarda, bağışıklık sistemi zayıflamış, uzun süre hastanede yatmış veya ameliyattan çıkmış kişilerde probiyotik takviyelerin zararları olabilir. Bu kişiler probiyotik bakterilerden enfeksiyon geliştirebilir. Bu koşullara sahip kişiler, probiyotik tüketmeden önce olası yan etkileri, zararları ve faydaları değerlendirmelidir.
Genel olarak, gıdalar ya da takviyeler yoluyla alına probiyotiklerin yan etkileri azdır ve insan sağlığına faydalıdır.
