Çinko Eksikliğinin Sağlığa Etkileri Nelerdir?
Çinko eksikliği sağlığımızı oldukça geniş bir açıdan
etkileyebilmektedir. Çinko eksikliğinde çocuklarda büyümede yavaşlama,
erkeklerde ve kadınlarda üreme sorunları, düşük kan şekeri, yetersiz kemik
gelişimi, zihin karmaşası ve diğer zihinsel bozukluklar, yüksek kolesterol,
dolaşım sorunları, cilt, saç ve tırnaklarda sorunlar, tat ve koku bozulmaları
gibi problemler yaşanabilmektedir.
Çinko eksikliği olan çocuklarda cüceliğe varan büyüme
geriliklerine ve yaşına göre düşük kilolu olmalarına neden olabilir.
Çinko, üreme sağlığı ve üremenin gelişimi için oldukça
önemlidir. Sağlıklı çalışan sperm için çinko gereklidir ve çinko eksikliği
doğurganlığı negatif yönde etkiler. Çinko eksikliği spermdeki hücre bölünmesini
engeller. Ergenlik dönemindeki erkeklerin üreme organlarının gelişimi için daha
fazla çinkoya ihtiyaç duyulur. Yetersiz çinko alımı olan ergen erkeklerde vücut
örneğin beyine gitmesi gereken çinkoyu çekerek öğrenme sorunlarına neden olur.
Vücudun en yüksek çinko konsantrasyonuna sahip bölgesi
prostat bezidir. Yaşlı erkeklerde çinko eksikliği prostatit olarak bilinen
prostat iltihaplanmasına neden olabilir.
Çinko vücutta kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesinde görev
alır. Bu sebeple özellikle hipoglisemi hastalarında kan şekerinin
düzenlenmesine yardımcı olur. Çinko kan dolaşımını ektiler, çinko eksikliğinde
el ve ayaklarda üşüme ve yüksek tansiyon görülebilir. Vücutta çinko eksikliği
oluştuğunda kan kolesterol düzeyi yükselme eğilimine girer.
Kalça ve diz ağrıları gibi kemik ve eklem ağrıları çinko
eksikliği ile ilişkili olabilir. Çünkü kemiklerde yoğun miktarda çinko bulunur
ve eksikliğinde kemiklerin incelmesi ve kısalması söz konusudur ve ağrılara
sebep olabilir. Çinko eksikliğinde vücudun kendisini onarma kabiliyeti
tehlikeye girer.
Çocuklarda çinko eksikliği beyin gelişimini etkileyerek
disleksi ve zeka geriliği de dahil olmak üzerek zihinsel gelişim bozukluklarına
yol açabilir. Çünkü beynin duyguları kontrol eden bölümü yüksek miktarda
çinkoya ihtiyaç duyar. Depresyon ve zihinsel uyuşukluk da çinko eksikliği
sonucunda ortaya çıkabilir. Epilepsi ve şizofreni gibi mental hastalıklar çinko
eksikliği ile ilişkili bulunmuştur. Çinko eksikliğinin alkolizm ve obsesyon
gibi duygusal ve bağımlı davranışların gelişiminde etkili olabileceği
düşünülmektedir. Alkol tüketimi vücuttan çinkonun atılmasına neden olmakta ve
alkolizm durumunda vücuttaki çinko düzeyleri çok büyük ölçüde düşmektedir.
Çinko eksikliği anti sosyal davranışların gelişiminde de rol oynamaktadır.
Anoreksiya nevroza ve bulumia gibi yeme bozuklukları ile
çinko eksikliği arasında bir ilişki bulunmaktadır. Anoreksiya nevrozalı
kişilerde tat alma bozuklukları görülmektedir. Çinko eksikliğinin de tat ve
koku almada bozulmalara yol açtığı bilinmektedir. Yeme bozuklukları olan
kişilerde çinko takviyelerinin iştahı ve gıda alımını arttırmaya yardımcı
olduğu bilinmektedir.
Çinko eksikliği kadın üreme problemlerine neden
olabilir; Ovülasyon eksikliğine, adet kanamasının geç başlamasına ve
amenore (dönem eksikliği) neden olabilir.
Çinko eksikliği cildi, tırnakları ve saçları doğrudan
etkiler. Saçların geç uzamasına neden olur. Cilt esnekliğini kaybeder ve bu
durum özellikle hamilelikte sıkıntıya neden olur. Sivilce, çıban, dermatit,
sedef hastalığı ve tırnaklarda beyaz lekeler yetersiz çinko alımı ile ilişkili
olabilir.
Bazı bilimsel çalışmalarda çinko eksikliğinin dişeti
iltihabına, yaraların geç iyileşmesine, egzemaya, kulak çınlamasına, akut
ishale neden olabileceği, kroner kalp hastalıkları ve diyabet riskini
arttırabileceği gösterilmiştir.
Düşük gelirli gebeler, genç hamileler, karaciğer sirozu
olanlar, Down sendromlular, saçkıran sorunu olanlar, vejetaryenler, alkolikler,
orak hücre anemisi olanlar, kronik böbrek hastaları ve emilim bozukluğu olanlar
çinko eksikliği açısından risk altıdaki gruplardır.
Çinko eksikliğinin belirtileri arasında iştah kaybı,
bozulmuş koku ve tat hissi, depresyon eğilimi, soluk cilt, bozulmuş tırnaklar,
sık hastalanma, düşük doğurganlık, prostat sorunları, büyüme geriliği, ishal,
zayıf bağışıklık sistemi, zihinsel karmaşa, kilo kaybı, ağrılar ve yağlı cilt
gibi pek çok sağlık sorunu sayılmaktadır.
Çinko eksikliği sorunu olan kişilerin yapabileceği en iyi
şey çinkodan zengin besinler tüketmeleridir. Hayvansal gıdaların hepsi çinko
için iyi kaynaklardır. Ayrıca kabak çekirdeği, ceviz, badem, keten tohumu ve
susam gibi yağlı tohumlar ve çekirdekler de çok iyi çinko kaynaklarıdır. Tam
tahıllar (buğday, arpa vs.), kuru baklagiller ve kakao da iyi çinko kaynakları
arasında sayılmaktadır.
İyi mide asidi, A,E ve B6 vitaminleri ile magnezyum,
kalsiyum ve fosfor çinko emiliminin arttırılmasına yardımcı olur.
Buğday gibi tahıllarda bulunan fitatlar ve ıspanak gibi
sebzelerde bulunan oksalatlar, stres, yüksek kalsiyum, bakır ve şeker alımı ile
düşük protein alımı çinko emilimini azaltır.
Beslenmenizde yeteri kadar çinko almıyorsanız çinko
takviyeleri kullanmanız uygun olacaktır.
